Nunspeet

Na   8   jaar,   in   1911,   werd   de   kerk   voor   het   eerst   verbouwd.   Omdat   met   name   in   de zomermaanden   het   kerkgebouw   onvoldoende   ruimte   bood,   werd   dit   in   1924   met een   oostelijke   vleugel   uitgebreid.   Het   torentje,   dat   oorspronkelijk   boven   de   ingang aan   de   Stationslaan   was   opgetrokken,   werd   afgebroken.   Voor   deze   uitbreiding   en de   daarvoor   benodigde   gelden,   ging   men   langs   de   leden   met   intekenlijsten, waarop    men    zijn    giften    kon    invullen.    Op    5    februari    1924    kan    in    de kerkenraadsvergadering worden gemeld dat deze actie het bedrag van 7917

In   het   achtergedeelte   wordt   dan   een   schot   aangebracht   met   een hoogte    van    ongeveer    2.80    m.    van    "Amerikaansch    triplex,    in dezelfde   kleur   als   't   orgelfront".   Een   nadeel   was   dat   dit   een   grote afstand    tussen    organist    en    gemeente    tot    gevolg    had.    Op    2 september   1963   begon   men   met   wederom   een   verbouwing   van het   kerkgebouw.   Voor   deze   verbou-wing/vernieuwing   is   architect Egberts    uit    Hilversum    ver-antwoordelijk.    De    verbouwing    werd uitgevoerd    door    N.V.    Zijlstra's    bouw-    en    aannemers-bedrijf    te Harderwijk.   De   kerkenraad   leent   150.000   gulden   om   één   en   ander te     kunnen     bekostigen.     De     verbouwing     is     een     ingrijpende gebeurtenis    en    men    kerkt    maandenlang    in    de    Dorpskerk.    Het interieur   van   de   kerkzaal   wordt   helemaal   vernieuwd   en   op   enkele punten aangepast.

Op    één    van    de    muren    werd    een    wand- schildering   aangebracht   door   kunstschilder   H. Verburg,   lid   van   de   Gereformeerde   kerk.   Het   is een   abstract   kunstwerk,   geïnspireerd   door   de woorden   die   er   onder   zijn   aangebracht:   "Zingt den   Here   een   nieuw   lied".   Sommigen   zien   er een   harp   in,   een   luisterend   oor,   vlammen   van vuur,   een   opengeslagen   boek;   terwijl   de   vijf vuur-tongen     de     vijf     werelddelen     zouden voorstellen.     De     nieuwe     kansel     werd     door kunstenaar    Cor    Wijker    aan    drie    zijden    van prachtig    beeldhouwwerk    voorzien.    Afgebeeld wordt    het    Oud-Testamentische    verhaal    van Abrahams   offer   van   zijn   zoon   Izaäk   op   de   berg Moria.   De   kerk   werd   tevens   uitgebreid   met   een drietal    vergaderzalen,    een    keuken    en    een ontmoetingshal.   De   ver-nieuwde   kerk   werd   op 24   maart   1964   in   gebruik   genomen.   Tijdens deze    bijeenkomst    bood    Ds.    Pouwel    aan    de Hervormde         Gemeente         een         tweetal collecteschalen   aan,   als   dank   voor   de   genoten gastvrijheid     in     het     kerkgebouw     van     deze gemeente, tijdens de verbouwing van de kerk.

In   2002   werden   er   plannen   gemaakt   om   tot   een   algehele   renovatie   te   komen   van   de kerkzaal.    Hiervoor    werd    een    bouwcommissie    gevormd    die    samen    met    liturgisch vormgever,   Pim   van   Dijk,   keek   naar   de   mogelijkheden.   In   het   plan   werden   oude architectonische   onderdelen   weer   te   voorschijn   gehaald   en   kreeg   de   kerk   weer   de uitstraling   van   een   warm   gebouw.   Het   liturgisch   centrum   kreeg   weer   een   symmetrische plek   in   de   kerk,   de   preekstoel   werd   aangepast,   er   kwam   een   nieuwe   liturgische   tafel, de   banken   werden   ingekort,   stoelen   kwamen   weer   voor   in   de   kerk,   ‘loze’   pilaren,   een nieuwe   voorwand   voorwand   en   niet   als   minste   de   4   nieuwe   kroonluchters.   Ook   de kleurstelling   werd   van   grijs   naar   warme   crêmetinten   geschilderd.   Op   11   april   2003   werd de kerk feestelijk in gebruik genomen.

Het eerste orgel In   augustus   1903   werd   voor   het   eerst   gesproken   over   de   aanschaf   van   een orgel.   Omdat   de   kerk   in   aanbouw   is   acht   men   het   "wel   zeer   gewenscht   een orgel   in   het   nieuwe   kerkgebouw   te   hebben".   De   kwestie   wordt   aangehouden en   in   september   van   dat   jaar   besluit   men   een   "commissie   van   jongelui"   in   te stellen    om    hierover    eens    na    te    denken.    Na    de    ingebruikname    van    het kerkgebouw    duurt    het    dan    nog    tot    1907,    wanneer    er    een    orgel    wordt geplaatst   door   de   Firma   Dekker   uit   Goes.   Het   gaat   om   een   gebruikt   twee klaviers   instrument.   Helaas   zijn   er   in   het   archief   geen   gegevens   over   dit instrument   bewaard   gebleven.   Aangenomen   kan   worden   dat   het   front   dienst deed   als   schijnfront   waarachter   een   open   instrument   zal   hebben   gestaan. Waar het front vandaan komt is ook onbekend.

HOOFDWERK Prestant 8' Bourdon 8' Gamba 8' (discant) Octaaf 4' Fluit 4' Quint 3' Octaaf 2' Sesquialter (discant) Mixtuur (gedeeld) Trompet 8'

BOVENWERK Holpijp 8' Fluit Travers 8' Octaaf 4' Salicet 4' (discant) Flageolet 2' Woudfluit 2' Dulciana 8'

PEDAAL Aangehangen

SPEELHULPEN HW - BW Ped - HW Ped - BW

In   januari   1930   ontvangt   de   organist,   de   heer   Bruins,   organist,   een   tegemoetkoming   van   35 gulden   waarin   10   gulden   inbegrepen   voor   de   pomper.   Er   blijken   enkele   liefhebbers   te   zijn   die zich   willen   oefenen   in   het   kerkorgel   spelen.   Dit   mag   gebeuren   in   overleg   met   de   organist "onder    voorwaarde    van    alleen    het    psalmgezang    te    gebruiken".    Een    commissie    wordt aangesteld om toezicht te houden. Het tweede orgel Omdat   het   oude   instrument   in   een   erbarmelijke   toestand   verkeerde   werd   er   gezocht   naar een   ander   orgel.   Er   werd   gekozen   voor   een   nieuw   instrument   dat   werd   gebouwd   in   1932 door   de   firma   Valckx   en   Van   Kouteren   uit   Rotter-dam.   De   kosten   voor   dit   nieuwe   instrument bedroegen   ƒ   5.550,   -   "met   aannemelijke   voorwaarden   voor   aflossing".   Bij   de   oplevering   in 1933 had het orgel 17 stemmen verdeeld over twee klavieren en pedaal.

HOOFDWERK Bourdon 16' Prestant 8' Roerfluit 8' Octaaf 4' Fluit 4' Octaaf 2' Cornet 3-4-5 st. Trompet 8'

ZWELWERK Holpijp 8' Vioolprestant 8' Viola di Gamba 8' Vox Celeste 8' Open Fluit 4' Woudfluit 2' Basson Hobo 8' Tremulant

PEDAAL Subbas 16' Zachtbas 16' Octaafbas 8'

SPEELHULPEN Hoofdwerk-Zwelwerk Pedaal-Hoofdwerk Pedaal-Zwelwerk Hoofdwerk-Hoofdwerk 16' Hoofdwerk-Hoofdwerk 4' Hoofwerk-Zwelwerk 16' Hoofdwerk-Zwelwerk 4' 1 vrije combinaties 5 vaste combinaties Generaal crescendo

In   1936   werden   de   heren   Kuyper   en   Velsink   voorlopig   als   organist   aangesteld.   Op   16   januari   1940   wordt   ook   de   heer   Milo   als zodanig   benoemd.   Feitelijk   zijn   Kuyper   en   Milo   dan   de   vaste   organisten.   Als   vergoeding   voor   hun   werk   krijgen   zij   een   bedrag   van 12   gulden   en   50   cent   per   jaar.   Zij   mogen   dit   "naar   goedvinden   besteden".   Vanaf   1941   geven   beide   organisten   orgelconcerten   in "pensiontijd".   De   kerkenraad   is   eigenlijk   van   mening   dat   deze   concerten   moeten   plaatsvinden   "zonder   instrumentale   begeleiding" (solisten   op   fluit   of   een   alt)   en   dat   ze   geopend   en   afgesloten   moeten   worden   met   gebed   en   psalmgezang.   Tegen   de   laatste   bepaling protesteren   de   organisten;   zij   achten   een   gebed   hier   niet   op   zijn   plaats.   De   kerkenraad   betreurt   dit,   maar   stelt   het   kerkgebouw   wel tot hun beschikking.

Dat   problemen   met   organisten   alleen   voorkomen   in   onze   tijd   is zeker    geen    waarheid.    In    de    jaren    50    zijn    zaken    als    de vaststelling   van   het   predikants   traktement,   de   regeling   van   het orgelspel   en   het   benoemen   van   organisten   helaas   de   nodige conflictstof   die   veel   aandacht   vragen   van   de   kerkenraad.   Zij hebben   tot   gevolg   dat   enkele   ambtsdragers   ontheffing   uit   het ambt   vragen.   Tijdens   de   verbouwing   van   de   kerk   in   de   jaren   50 bleef   het   orgel   onveranderd.   Het   vormde   een   prachtig   geheel met   het   kerkinterieur   zoals   hiernaast   afgebeeld   op   een   foto   uit 1956.   In   de   jaren   zestig   en   zeventig   werden   tal   van   concerten georganiseerd   met   o.a.   organisten   als   Piet   van   Egmond   en Feike Asma.

Na   de   verbouwing   van   de   kerk   in   de   jaren   zestig   van   de   vorige   eeuw,   ging   de   staat   van   het   instrument   achteruit.   In   1978   werd   het advies   gevraagd   aan   de   adviescommissie   der   Gereformeerde   Organistenvereniging.   Zij   bezochten   op   22   februari   van   dat   jaar   het orgel en kwamen tot de volgende conclusie: Hoedanigheid van het orgel: De   pneumatische   traktuur   is   een   zeer   verouderd   systeem,   waarvan   de   betrouwbaarheid   niet   is   vast   te   stellen.   Het   verwonderde   ons   dat   het instrument   nog   zo   storingloos   werkt.   De   kleine   gebreken   die   zich   voor   doen   worden   snel   verholpen   door   de   firma   Hendriksen   en   Reitsema.   Met dit   soort   orgels   is   het   een   voorrecht   dat   een   orgelmaker   zo   dichtbij   gevestigd   is.   Vele   orgels   met   dit   systeem   zijn   al   vervangen   of   worden   met grote   onderhoudskosten   speelbaar   gehouden.   De   pijpconstructie   en   de   intonatie   zijn   uiteraard   geheel   volgens   het   in   de   30-er   jaren   geldende klankbeeld.   Het   gehele   front   en   de   grootste   pijpen   zijn   van   zink,   dit   materiaal   wordt   wegens   de   slechte   klankeigenschap,   niet   meer   in   de orgelbouw   toegepast.   De   kleinere   pijpen   zijn   van   orgelmetaal   gemaakt.   In   dit   orgel   is   een   alliage   van   tin,   lood   en   een   klein   percentage antimoon.   Door   de   vrij   ruime   bouw   en   de   toegepaste   mensuren   is   de   klank   vrij   vlak   en   onduidelijk,   mede   door   het   gemis   van   een   mixtuur register in het plenum (volle werk) te weinig helderheid voor een volle kerk. Advies: Voor    het    technische    gedeelte    is    geen    enkele    garantie    te    geven.    U    heeft    een    kundige    orgelmaker    in    uw    woonplaats    woordoor    de onderhoudskosten   tot   een   minimum   beperkt   blijven.   Waarschijnlijk   zal   deze   het   orgel   wel   een   vijftal   jaren   speelbaar   houden,   maar   u   moet   wel bedenken   dat   wat   het   technische   gedeelte   betreft,   de   traktuur,   dit   een   aflopende   zaak   is.   U   dienst   met   uw   plannen   rekening   te   houden,   binnen een   aantal   jaren   tot   de   aanschaf   van   een   nieuw   instrument   te   moeten   besluiten:   Een   orgel   gebouwd   volgens   het   mechanische   sleeplade systeem,   op   de   plaats   van   het   tegenwoordige   orgel.   Dit   zeer   kompakt   gebouwde   systeem   zal   ongeveer   één   vierde   van   de   orgel   gaanderij   in beslag   nemen.   Hierdoor   komt   een   groot   deel   van   de   gaanderij   vrij,   hetgeen   mogelijkheid   geeft   voor   kooropstelling   of   uitbreiding   van   het   aantal zitplaatsen. Mocht u besluiten een nieuw instrument aan te schaffen, zullen wij u desgewenst, gaarne van dienst zijn ..... enz enz..... Hoogachtend, J.D. Vlaanderen & Joh. van Dommele

Er   volgden   vele   gesprekken,   bezichtigingen   van   andere   orgels   en   oplopende   ruzie's   maar   uiteindelijk   werden   de   heren   het   eens   en werd   een   contact   getekend   met   Pels-   en   van   Leeuwen.   Er   werd   besloten   om   te   kiezen   voor   een   uitbreiding   van   het   orgel   en   de tractuur   om   te   bouwen   naar   het   electro-pneumatische   systeem.   Tevens   werd   de   balustrade   met   melkbusmotief   aangepast   aan   de toenmalige   mode:   schrootjes.   De   kosten   hiervoor   bedragen   140.000   gulden.   In   1982   ving   de   renovatie   aan   en   op   23   december 1983 wordt het instrument door een bespeling van de adviseur Jan Bonefaas in gebruik genomen. Het telde nu 24 stemmen. In   1997   werd   het   instrument   door   Pels-   en   van   Leeuwen,   nogmaals   uitgebreid   met   3   stemmen   en   werd   het   hoofdwerk   in   1999 voorzien   van   een   tremulant.   Na   wat   gesprekken   werd   er   gekeken   of   achter   de   schrootjes   nog   de   oude   panelen   zaten   met   het melkbus-motief.   Niemand   wist   of   deze   nog   in   tact   waren   en   zo   begon   een   nieuwsgierige   sloop   van   schrootjes.   Hier   ontdekten   we   de panelen en schilderden deze in groene tinten. Later volgde het gehele front.

In   de   zomer   van   2001   is   de   winddruk   van   het   orgel   verlaagd   en   de   bovenzijde van   de   orgelkas   dichtgemaakt.   Daarnaast   is   het   orgel   toen   uitgebreid   met   een Nasard   3   op   het   Zwelwerk   terwijl   de   Quint   verplaatst   werd   naar   het   Hoofdwerk. In   2002   kwamen   de   gesprekken   op   gang   over   de   renovatie   van   de   kerkzaal. Daarbij   zou   het   orgelfront   ook   worden   meegenomen   en   weer   worden   aangepast met   een   traditioneel   front.   Door   Pels&Van   Leeuwen   werden   de   mahoniehouten onderdelen   vervaardigd.   Een   team   van   vrijwilligers   plaatste   het   front,   verguldde de   frontpijpen   met   echt   bladgoud,   schilderde   de   orgelkas   en   knapte   het   balkon verder   op.   Jammer   is   dat   de   melkbus-panelen   opnieuw   werden   betimmerd.   Tot slot   werd   bij   het   orgel   de   winddruk   verlaagd   en   kwam   er   nog   één   nieuwe   stem bij. Het    orgel    geniet    mede    door    de    prachtige    kerkruimte,    een    steeds    grotere bekendheid.   De   concerten   op   dit   orgel   worden   elk   jaar   door   vele   honderden bezocht.   Kom   gerust   eens   luisteren   naar   de   warme   romantische   klanken   van   dit instrument.   U   zult   dan   zelf   ontdekken   dat   het   een   geluk   is   dat   men,   eind   jaren   70 van   de   vorige   eeuw,   niet   heeft   geluisterd   naar   het   advies   van   de   gereformeerde organisten-vereniging. De huidige dispositie luidt:

HOOFDWERK Bourdon 16' Prestant 8' Roerfluit 8' Octaaf 4' Fluit 4' Quint 2 2/3 Octaaf 2' Cornet discant V Mixtuur V Trompet 8' Dulciaan 8' Tremulant

ZWELWERK Holpijp 8' Viola di Gamba 8' Vox Celeste 8' Octaaf 4' Open Fluit 4' Nasard 3' Woudfluit 2' Terst 1 3/5 Sifflet 1' Hobo 8' Tremulant

PEDAAL Subbas 16' Bourdon 16' Gedekte Quint 10 2/3 Octaafbas 8' Gedekt 8' Bazuin 16' Trompet 8' Klaroen 4'

SPEELHULPEN Hoofdwerk-Zwelwerk Pedaal-Hoofdwerk Pedaal-Zwelwerk Hoofdwerk-Zwelwerk 16' Zwelwerk-Zwelwerk 16' Zwelwerk-Zwelwerk 4' 2 vrije combinaties Generaal crescendo

Bronnen: Het archief der Gereformeerde kerk te Nunspeet (orgelboeken) 100 jaar Gereformeerde Kerk Nunspeet (uitgegeven in eigen beheer) Waar zijn ze gebleven (artikel over Dekker) door Ton van Eck & Victor Timmer (Het Orgel maart 1983) Historische foto's afkomstig uit het kerkelijk archief Overige foto's: Gerwin van der Plaats

Op    20    maart    is    er    een    bedrag    van 3379,50   gulden   toegezegd   en   op   1   april zijn   de   eerste   tekeningen   voor   de   nieuwe kerk         gereed.         De         aanwezige kerkenraadsleden   vin-den   het   gebouw   te groot    maar    besluiten    toch    tot    bouwen over   te   gaan.   De   kerk   wordt   gebouwd door    aannemer    G.J.    Lipkes,    naar    een ontwerp   van   architect   Jurling   uit   Nijkerk. Op   11   december   1903   werd   het   nieuwe kerk-gebouw   achter   de   pastorie   aan   de Stationslaan in gebruik genomen.

7917   gulden   en   75   cent   heeft   opgeleverd.   Er   ontstaat   nog   een drukke   discussie   over   welke   architect   in   aanmerking   komt,   maar uiteindelijk   wordt   het   besluit   tot   uitbouw   genomen.   In   1936   liepen intern   de   gemoederen   rond   "leergeschillen   betreffende   verbond   en doop"   hoog   op.   Zo   hoog,   dat   de   toenmalige   predikant   Ds.   Tijmes met   vijf   kerkeraadsleden   en   tweederde   deel   van   de   gemeente   der Gereformeerde    kerk    te    Nunspeet    uittreden    en    overging    tot    de formering   van   de   Christelijke   Gereformeerde   Kerk   te   Nunspeet. Door   deze   gebeurtenis   bleven   op   de   erediensten   veel   zitplaatsen onbezet.    Na    de    zomer    komt    de    noodzaak    om    de    kerk    te verbouwen   op   de   agenda.   Men   zoekt   naar   een   goedkope   oplossing waardoor   "het   ongezellig   zitten   geminimaliseerd   zal   worden".   In september   hakt   men   men   de   knoop   door;   de   kerkruimte   wordt kleiner   gemaakt   door   voor   de   stoelen   enkele   banken   van   achter   uit de kerk te plaatsen.

Dhr.   J.C.   Stoffels,   een   geëvacueerde   uit   Arnhem,   vraagt   en   krijgt   op   2   augustus   1945 toestemming,    om    op    het    orgel    te    oefenen.    Als    Dhr.    Milo    bedankt    als    lid    van    de Gereformeerde   kerk   neemt   Stoffels   zijn   plaats   in   als   tweede   organist.   Met   ingang   van   24 september   1946   wordt   hij   officieel   benoemd.   De   heer   Kuyper   zou   in   augustus   1947   zijn werkzaamheden   beëindigen.   In   1947   wordt   de   kast   van   het   orgel,   welke   door   houtworm ernstig   was   aangetast,   geheel   onder   handen   genomen.   Hiermee   verdwenen   ook   de   fraai bewerkte panelen.